29 maja 2025 r. o godzinie 19.00 w Warszawie w Studiu Koncertowym Polskiego Radia odbyła się uroczysta gala wręczenia nagród w tegorocznej edycji Grand Press Photo. Po raz pierwszy uroczystość była transmitowana na żywo w TVP Kultura. Wśród nagrodzonych prac znalazł się fotoreportaż z chojnickiej Doliny Śmierci, który zajął II miejsce kategorii „Stories - Current Events" – fotoreportaż pokazuje miejsce gdzie odkryto masowe groby chojniczan zamordowanych przez Niemców podczas II wojny światowej. Pracami archeologicznymi kierował dr Dawid Kobiałka z Instytutu Archeologii UŁ.
Podczas odbierania nagrody Daniel Frymark zaznaczył:
Historia, którą widzicie na zdjęciach – Zbrodni Pomorskiej, bo tak nazywana jest przez historyków – jest nadal żywa w Chojnicach. Wiele osób straciło swoich bliskich. Dzięki heroicznej pracy archeologów, śledczych z IPN-u i historyków udało się przywrócić tożsamość niektórych ofiar, i to jest bardzo ważne dla rodzin pomordowanych.
Grand Press Photo (także Ogólnopolski Konkurs Fotografii Reporterskiej Grand Press Photo) – ogólnopolski konkurs dla zawodowych fotoreporterów, organizowany od 2005 roku. Należy do najbardziej prestiżowych konkursów fotograficznych w Polsce. Konkurs organizowany jest przez „Press” i Fundację Grand Press.
Chojnicka Dolina Śmierci
Zbrodnia pomorska 1939 roku to określenie na masowe zbrodnie, które dokonywane były na Pomorzu Gdańskim w pierwszych miesiącach II wojny światowej. Jednym z około 400 miejsc kaźni, gdzie mordowano m.in. inteligencję, osoby chore psychicznie i Żydów, były północne obrzeża Chojnic, znane dziś jako Dolina Śmierci.
Drugą grupą osób zamordowanych pod Chojnicami były osoby umysłowo chore, które znajdowały się w tzw. Krajowych Zakładach Opieki Społecznej w Chojnicach. Pomiędzy 20 a 23 października 1939 wymordowano wszystkich pensjonariuszy – co najmniej 218 osób. Na okolicznych polach zgładzono także 15 przedstawicieli lokalnej społeczności żydowskiej. Wymordowano wtedy całe rodziny – razem z dziećmi.
Pod koniec stycznia 1945 r. do Chojnic doprowadzono kilkuset osobową kolumnę polskich więźniów. Osoby te zostały zamordowane, a ich ciała następnie spalono w celu zatuszowania śladów zbrodni. Po wojnie przeprowadzono prace ekshumacyjne. W ich wyniku wydobyto szczątki 168 osób, z czego rodziny i bliscy rozpoznali 53 ofiary.
Zbrodnia pomorska była zaplanowaną akcją eksterminacyjną prowadzoną przez Niemców na terenie przedwojennego województwa pomorskiego w ponad 400 miejscowościach na polskiej ludności cywilnej. Na podstawie dokumentacji ekshumacyjnej i imiennych list ustalono ok. 16 tys. ofiar. W historiografii przyjęło się, że według różnych szacunków zostało zamordowanych od 20 do nawet 40 tys. osób. Największym miejscem kaźni są tzw. Lasy Piaśnickie, gdzie zginęło co najmniej 10 tys. osób. Pełna liczba ofiar nie jest znana, ponieważ Niemcy zniszczyli dokumentację i spalili zwłoki.
Odkrycie szczątków ofiar
Odkrycia dokonano podczas prac ekshumacyjnych prowadzonych w latach 2021-2024 przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Gdańsku. Na północnych obrzeżach Chojnic odnaleziono szczątki ok. 700 ofiar niemieckich zbrodni z czasów II wojny światowej. Śledztwo IPN zostało wszczęte po tym, jak zespół archeologów pod kierunkiem dr. Dawida Kobiałki odkrył na tym terenie masowe groby, w trakcie prowadzonych prac archeologicznych między 9 maja a 15 grudnia 2020 roku.
Wystawa czasowa „Archeologia zbrodni – niemieckie zbrodnie w chojnickiej Dolinie Śmierci”
Do końca czerwca 2025 r. przed budynkiem Instytutu Historii UŁ (ul. hm. A. Kamińskiego 27a) dostępna będzie wystawa plenerową dot. odkrycia dokonanego przez dr. Dawida Kobiałkę. Na wystawie można zobaczyć 60 zdjęć dokumentujących 5 lat śledztwa prowadzonego w Dolinie Śmierci – WIĘCEJ INFORMACJI.
Informacje: dr Dawida Kobiałka
Redakcja: Mateusz Kowalski (WFH UŁ)
Zdjęcia: Daniel Frymark